Аканіцы

У майстэрні пахла стружкай. А дакладней – у ёй неверагодна пахла лесам. Сам жа лес надзейна трымаў у сабе ўвесь гэты водар, як у закрытым флаконе. І гэтым пахам было настолькі насычанае ўсё ў лесе, што ён непрыкметна, але нястрымна выбіваўся, вырываўся з-пад кары, з паверхні лістоў ды ігліцы, з пялёсткаў кветак, з імхоў. Лес надзейна трымаў пры сабе свае скарбы, у тым ліку і пахі, назапашваў іх, аддаючы, як гэта ўласціва прыродзе, па-гаспадарску, не марнатраўна.

Але трапіўшы сюды, у майстэрню, у выглядзе дошак, брускоў, плошак, палення, лес губляў сваю моц і уладарства. Лясны флакон адчыняўся, і паверхня драўніны шчодра выплюхвала лясны водар на вярстак, на сцены, падлогу, і ён, перапаўняючы памяшканне, струменіўся адсюль на падворак, амаль па ўсёй гаспадарцы адчуваўся яго моцны настой.

Ну, а калі дзядзька Уладзік браўся за гэблік! Тут канчаткова, да максімуму павялічвалася паверхня драўніны ў выглядзе танюсенькай стружкі, вызваляла лясны скарб да апошняй кропелькі. Усе астатнія пахі, якія звычайна ўладарылі тут, хаваліся пад лаўкі. Што яны былі супраць такога неабдымнага ляснога паху, назапашанага тысячагоддзямі водару зямлі!

У невялічкіх акулярах, з падкасанымі рукавамі кашулі, з вельмі засяроджаным тварам дзядзька Уладзік майстраваў аканіцы. Адразу было бачна, што справа ішла мерна, паслядоўна, прадумана. Адзін інструмент адкладваўся, і ў руках тут жа з'яўляўся другі, патрэбны дзеля той ці іншай аперацыі. Стружка адлятала з асаблівым гучаннем, здалёк нагадваючы нават нейкі просты спеў. Адгабляваныя дошкі, са знятай фаскай, пазамі ды дзіркамі для драўляных цвікоў, ляжалі збоку на шырокай лаве. А ля дзвярэй стаяла некалькі гатовых, толькі без завес, шырокіх аканіц. Прыгожыя яны былі, у дзве высокія філёнкі з простай, але да месца разьбой.

– Каму ж такая прыгажосць? – пытаюся. – Чые вокны будуць аздобленыя такім хараством? Не іначай – у новую хату, што ўзнялася на ўскрайку вёскі. Старэйшы сын Нічыпаравых адсяліўся ад бацькоў ды з маладой жонкай новую гаспадарку наладжвае. Туды? Ім?

Дзядзька, адклаўшы працу, моўчкі выйшаў на двор, запаліўшы, прысеў на прызбу. І зноў доўгае маўчанне, якое я не асмельваўся парушыць.

А вось вокны, зачыненыя аканіцамі. Чыя ж такая хата? А, дык гэта старых Пархімчыкаў. Дзеда ўжо няма, а старая бабулька Тэкля ў дзяцей ці ўнукаў у горадзе.

…Усё так і адбылося, як прадказваў дзядзька Уладзік. Дзеці правезлі матку праз усю вёску, прыпыніліся на некалькі хвілін ля родна хаткі. На вуліцу высыпалі ўсе. Трошкі крапаў невялічкі дожджык. Ён, здавалася, сцякаў вельмі павольна і ціха з шэрага і бязветранага неба. Кроплі траплялі на шыбы акон і яшчэ больш павольна сцякалі долу. А паабапал акон зіхацелі навюткія аканіцы.

– Добрая была жанчынка, прыветлівая і працавітая. Гаспадыньку такую пашукаць, – сказаў ціха дзядзька і яшчэ цішэй дадаў: – Глядзі, а вокны, вокны і тыя… Бач, як слёзы… Само надвор'е сумуе разам з тваімі аднавяскоўцамі, Надзейка…

Уладзімір ЦВІРКА

– Сазонавай Надзі гэтыя аканіцы, – у рэшце рэшт ціха вымавіў ён. – На вокны яе хаты. Яшчэ з Калядаў задатак прынесла. Ды колькі іх, тых аканіц – дзве пары, на вокны, што ад вуліцы. Старыя ўшчэнт рассыпаліся, па кветніку збірала. Усё часу не было, нечым быў другім заняты. А пад вясну дзеці яе ў суседнюю вёску забралі, там яны пабудаваліся. Нявестка Надзейкі адтуль.

– Ды яна… учора… – пачаў я.

– Няма Надзейкі, няма, – дзядзька глыбока зацягнуўся, адкашляўся ды працягваў. – Моцная была жанчынка, прыгажуня. У партызанах сувязной да канца вайны была. Потым калгас разам падымалі. Бадай, усё жыццё адна. Яе Сазона ў першы тыдзень вайны… А тут, бач, як выйшла. Прыхварэла трохі, сэрца, казала, шчэміць. А мне ўсё часу не было. Не паспеў… Ну, нічога… Казалі, што сюды, на мясцовыя могілкі, да бацькоў яе прывязуць. Каля хаты ж павінны прыпыніцца. За вечар, ноч паспею. Убачыць Надзейка, вядома ж, убачыць… Трэба паспець. Абяцаў, разумееш, ды і задатак…

І яшчэ нешта бубнячы, пайшоў ён назад у майстэрню, і адразу заспяваў гэблік, застукала кіяўка, запішчаў разьбою стары вярстак, сціскаючы наступную дошку.

Паспее, думаў я, ідучы дахаты. Абавязкова паспее, а як жа. Колькі тых аканіц – дзве пары. Ды дзядзька – майстра яшчэ той. Колькі я яго памятаю, усё з дрэвам працуе. Дарэчы, і вокны нашай хаты аздобленыя менавіта яго аканіцамі. А вось яшчэ яго праца – аканіцы на вокнах хаты бацькоў маёй аднакласніцы, Марыйкі. Дзе яна цяпер? Казалі, што недзе ў Азіі археолагам працуе. Як нас параскідала жыццё. Пад гэтымі самымі аканіцамі я чакаў, калі яна вылезе праз акно, бо да дзвярэй ісці было праз пакойчык, дзе спалі бацькі. Сарвігалава была дзяўчына: у агароды з хлапчукамі, мячык на лузе паганяць таксама разам, у бойцы з падлеткамі з суседняй вёскі – і там яна. Бач, цяпер вунь аж дзе! Ці ўбачымся яшчэ калі…